LEADER NEDİR?
LEADER” kelimesi, Fransızca “Liason
Entre Actions pour le Developpement de l’Economie Rurale” sözcüklerinin baş
harflerinden oluşmaktadır. İngilizce’de “Links Between Actions for the
Development of the Rural Economy”; Türkçe’de “Kırsal Ekonominin Kalkındırılması
İçin Faaliyetler Arasındaki Bağlantılar” anlamına gelmektedir.
Neden LEADER? LEADER, yerel
toplulukların kendi yerel kalkınma süreçlerine katılmalarını sağlamak amacıyla
geliştirilmiş yenilikçi bir yaklaşımdır. Bölgesel veya ulusal düzeyde kararı
verilen kalkınma planları, yukarıdan aşağıya yaklaşımla uygulanır. Buna
karşılık alan bazlı ve tabandan tavana yaklaşım olan LEADER ise; kaynakları,
paydaşları, farklı kalkınma fikirlerini ve projeleri yerel seviyede “bir araya
getirme” uygulaması olarak başlamış ve ideal bir uygulama aracı olduğunu
ispatlamıştır. Bu yaklaşım, yerel aktörlerin kendi yerel bölgelerinde
uygulanacak projeler ve gerçekleştirilecek strateji ile ilgili olarak karar
alma süreçlerine katılmaları anlamına gelmektedir. Bu çerçevede; kamu, özel
sektör ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin bir araya gelmesiyle,
yerel eylem grubu (YEG) olarak adlandırılan ortaklıkların kurulması teşvik
edilmektedir. Kamu- özel ortaklığı ve YKS’nin uygulanması bölgesel uyumu
güçlendirebilmekte ve bir bölgenin uzun dönemli sürdürülebilir kalkınmasına
katkıda bulunabilmektedir.
LEADER Nasıl Faaliyet Gösterir? LEADER,
yerel kalkınmanın etkili bir aracı olacak şekilde planlanmıştır. Yerelin
ihtiyaçlarının en iyi yerel aktörler tarafından belirlenip çözülebileceği fikri
ile çalışır. Bunun için LEADER de çalışmalar Yerel Eylem Grupları (YEG)
tarafından planlanır. Her YEG kendi çalışma alanı için bir Yerel Kalkınma
Stratejisi (YKS) hazırlar. YEG, Yerel Kalkınma Stratejisinin (YKS) hazırlanması
için bir araya gelen ve kırsal alanda yaşayan paydaşlardan oluşan dernek
statüsü taşıyan bir gruptur. YEG; kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşu
ortaklığıdır. Bir YEG; Yerel Kamu Otoriteleri (Belediyeler, SYDV, Odalar) Özel
Sektör (Gerçek kişi vergi mükellefleri, Çiftçiler, Şirketler, Kooperatifler ve
Birlikler) STK (Dernek ve vakıflar) temsilcilerinden oluşur. LEADER, yerel
eylem grupları arasında işbirliğini ve bunu sağlamak için Kırsal Ağ altında
birleşmeyi hedefler. Yenilikçi eylemleri uygulamayı, kalkınma için strateji
hazırlarken çok sektörlü tasarımları temel alır. Yerel Kalkınma Stratejisi; YEG
tarafından katılımcı bir anlayışla hazırlanır Yerel sorunlara karşı
geliştirilen çözümleri, yerel kalkınma hedeflerini, bu hedeflere ulaşmak için
uygulanacak faaliyetleri açıklar. Her YKS harcama tutarları ile harcama
kaynaklarını gösteren bir finansal plan içerir. Hâlihazırda sunulmuş olan
YKS’ler için uygulama süresi 3,5 yıldır.
YEG Nerede Kurulur? Yerel Eylem Grubu,
kırsal alan özelliği taşıyan ve ekonomik faaliyetler açısından bütünlük içeren
bir faaliyet alanı için kurulur. Faaliyet alanı, (Türkiye’de) yönetiminin ve
tanımlamasının kolaylığı açısından ilçe düzeyinde seçilir. YEG alanı; Yeterli
düzeyde insan kaynakları ve finansal ve ekonomik kaynak sağlanmalı Toplam
nüfusu 10.000 ile 150.000 kişi arasında olmalı YEG ve YKS’ ye dâhil yerleşim
yeri 25.000 üzeri olmamalı. Aynı alan birden fazla YEG’e ait olmamalı; tek bir
ortaklık, strateji ve alan olmalıdır
LEADER; Avrupa Birliği’nde temeli
atılmış bir yerel kalkınma yaklaşımıdır. LEADER, uygulamaya başladığı yıl olan
1991’den bugüne kadar AB kırsalında yaşayan toplulukların kendi geleceklerini
şekillendirmede aktif rol oynamalarını sağlamıştır. Bu zamana kadar LEADER I
(1991–93), LEADER II (1994–99), LEADER+(2000–06) ve LEADER Axis (2007-2013)
programları uygulanmıştır. Günümüzde “Community-Led Local Development (CLLD)”
“Toplumun Öncülüğünde Kırsal Kalkınma” (2014-2020) adı altında LEADER yaklaşımı
uygulamaları devam etmektedir.
Türkiye’de LEADER Yaklaşımı
“Yerel Kırsal Kalkınma Stratejilerinin Hazırlanması ve Uygulanması” tedbiri
kapsamında Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası ve Kırsal Kalkınma
Politikasının uygulanması için 2007-2013 Türkiye Programına dahil edilmiş ve
Türkiye, LEADER ile IPARD I Programı sayesinde tanışmıştır. LEADER yaklaşımının
öğrenilmesini sağlamak, potansiyel YEG’lerin kurulmasını ve yerel seviyede
kalkınma stratejilerinin hazırlanmasını teşvik etmek ve tedbiri uygulamaya
hazır olmak için kapasite geliştirme aktiviteleri 2010 yılından itibaren
uygulanmaya başlanmıştır. LEADER yaklaşımının öğrenilmesini sağlamak ve
potansiyel yerel eylem derneklerinin kurulması amacıyla öncelikle
Şanlıurfa/Birecik ve Çorum/İskilip ilçelerinde pilot çalışmalar yürütülmüştür.
Bu çalışmalara 2015 yılından itibaren hız verilmiş ve LEADER Ankara, Amasya,
Çanakkale, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Kastamonu, Manisa, Ordu ve Samsun
illerine yaygınlaştırılmıştır. 20 Şubat 2019 tarihli Komisyon mektubuyla LEADER
tedbirine ilişkin bütçe uygulama yetki devri başvurumuz kabul edildiği ve
uygulamanın ilgili Finansman Anlaşmasının revize edilerek yürürlüğe girmesinin
ardından başlayabileceği bildirilmiş ve LEADER Tedbiri akredite olmuştur.
Ülkemizde hali hazırda; 12 IPARD ilinde yerel düzeyde kurulmuş 50 adet Yerel
Eylem Grubu (YEG) bulunmaktadır. Söz konusu bu YEG’lerin Yerel Kalkınma
Stratejilerini (YKS) uygulama süreçleri LEADER Tedbiri bütçesinden karşılanarak
devam etmektedir. LEADER Yaklaşımını yaygınlaştırmak amacıyla; Balıkesir,
Burdur, Bursa, Çankırı, Elazığ, Erzincan, Giresun, Hatay, Isparta, Karaman,
Kütahya, Mardin, Muş, Uşak ve Yozgat ‘ dan oluşan 15 IPARD illerinde yeni
kurulacak olan potansiyel YEG'lerin yerel sakinlerinin farkındalığının
arttırılması, motive edilmesi için LEADER Yaklaşımı hakkında bilgi vermek,
farkındalık oluşturmak ve YKS hazırlanmasını sağlamak adına yeni bir çalışma
başlatılmıştır. Söz konusu çalışma ile 15 IPARD ilinde; minimum 30 YEG’in
kurulması ve Yerel Kalkınma Stratejilerinin (YKS) hazırlanması planlanmaktadır.